zaterdag 14 februari 2015

79. Alan Turing (1912-1954), de weggestopte held

November 2014 besprak ik de film Pride als een uitstekend voorbeeld van homo/lesbische filmische geschiedschrijving na tijden van geschiedvervalsing waarin roze gebeurtenissen werden weggestopt. Een ander goed voorbeeld daarvan is de film The Imitation Game over de Britse wiskundige Alan Turing. Hij krijgt na jaren van doodzwijgen eindelijk erkenning omdat hij er voor gezorgd heeft dat de Tweede Wereldoorlog jaren korter heeft geduurd doordat hij de Duitse code Enigma wist te breken. Hij wordt ook gezien als de grondlegger van de hedendaagse computers. En hij is na de schrijver Oscar Wilde (1854-1900) inmiddels een van de meest bekende slachtoffers van de beruchte Britse anti-homowetgeving die nog steeds grote delen van de wereld teistert.

Aan het doodzwijgen van Alan Turing en zijn homoseksualiteit kwam in belangrijke mate een einde na het verschijnen van het boek van Andrew Hodges: Alan Turing: The Enigma in 1983, waarop de film gebaseerd is. Maar het duurde nog tot vijftig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog toen de geheime archieven openbaar werden. Daardoor werd in volle omvang de betekenis van Alan Turing duidelijk. Evenals de schandelijke wijze waarop hij als homoseksueel gedwongen werd tot chemische castratie, hetgeen vermoedelijk heeft bijgedragen aan zijn dood. Film en boek vermoeden dat er sprake was van zelfdoding, wat veel voor kwam en komt in door homohaters vervolgde homo/lesbische minderheden. Zelf houd ik de mogelijkheid open van moord door de Britse geheime dienst die bang was voor lekken, maar daar zullen we vermoedelijk nooit achter komen.

In de film Pride wordt duidelijk hoe belangrijk zelforganisatie, bondgenootschappen en sleutelfiguren zijn voor homo/lesbische emancipatiebewegingen. De film over Alan Turing laat zien hoe sterk en kwetsbaar individuele homo's zijn die vervolgd worden. Daarmee staat deze film in de traditie van films als Wilde uit 1997 en Brokeback Mountain uit 2005. De film Milk uit 2008 over de Amerikaanse homovoorvechter Harvey Milk (1930-1978) gaat zowel over de homo/lesbische emancipatiebeweging als de kracht en kwetsbaarheid van een individu, die in dit geval werd doodgeschoten door een katholieke homohater. Het is belangrijk dat er meer films gemaakt worden over de homo/lesbische geschiedenis en voorvechters daaruit.

The Imitation Game is nadrukkelijk geen documentaire maar een spannende speelfilm gebaseerd op echte gebeurtenissen. Helemaal aan het einde van de film (als de meeste bezoekers de zaal verlaten hebben) wordt dat nog eens uitgelegd. Zo is Alan Turing niet gechanteerd met zijn homoseksualiteit door een Russische spion, zoals The Guardian terecht stelt. Maar anders dan deze krant zie ik dat niet als een poging om Alan Turing door het homovijandig slijk te halen maar juist als een aanklacht tegen het Britse verbod op homoseksualiteit dat een bron van chantage en veiligheidsrisico's werd. Zie hierover mijn blog over de Nederlandse homovoorvechter Benno Premsela (1920-1997). Waarom wordt over hem geen film gemaakt?

Soortgelijke kritiek op The Imitation Game valt te lezen in The New York Review of Books en The Daily Beast. Alan Turing zou teveel in de slachtofferrol zijn geduwd en zijn wel degelijk bestaande homoseksleven wordt wel aannemelijk gemaakt maar niet getoond. Zijn homoseksualiteit komt uitgebreid aan de orde en er wordt niet de indruk gewekt dat hij heteroseksueel zou zijn zoals in de terecht geflopte film Enigma uit 2001 het geval is. Men kan op iedere slak zout leggen, zeker als het een documentaire zou zijn maar dat is niet het geval. Voor het grote publiek maakt de film in ieder geval duidelijk welke grote schade de Britse anti-homowetgeving heeft aangericht en is de film een eerherstel voor een weggestopte held!


Naschrift
The Imitation Game won een Oscar en heeft er toe geleid dat de Britse geheime dienst zich verontschuldigd heeft voor haar homovijandig beleid. Op 20 oktober 2016 kondigt de Britse regering de Turing's Law aan waardoor alle homo's die in het verleden veroordeeld werden vanwege homoseksuele handelingen die nu niet meer strafbaar zijn een pardon krijgen. Op diezelfde dag werd bekend dat meer dan een miljard mensen leven onder Britse wetten die homoseksualiteit strafbaar stellen. Op 15 juli 2019 werd bekend dat Alan Turing komt te staan op het nieuwe biljet van 50 pond.



Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.